Home » , , » ISTORIA Ba ADVOKASIA: Implementasaun Programa TAPSA Iha Suku Lissadila no Suku Guico

ISTORIA Ba ADVOKASIA: Implementasaun Programa TAPSA Iha Suku Lissadila no Suku Guico

Hahú iha tinan 2018 no 2019 lideransa komunitária, komunidade iha Suku Lisadilla no Suku Guiço hamutuk ho Mata Dalan Institute (MDI) intrudes programa TAPSA ne’ebé apoiu hosi Organizasaun CCFD no finansia hosi Ajénsia Dezenvolvimentu Fransa (AFD) ba komunidade sira, Programa ne’e introdus ba komunidade sira atu hametin liu tan soberania ai han no lori komunidade reziliente liu hasoru mudansa klimátika, Objetivu prinsipál ne’ebé MDI kuda iha programa ne’e mak atu Hatudu modelu dezenvolvimentu alternative local iha kontextu realistiku, partisipativu no ambientalmente no Hatudu informasaun potensiálidade uzu rai ho nia planeamentu no asaun prevensaun nian. Hosi programa ne’e MDI hamutuk Lideransa komunitária sira realiza atividade hanesan peskiza Jestaun Utilizasaun Rai uza aproximasaun Mapeamentu Partisipativa hodi identifika informasaun espasiál sira no informasaun Potensiálidade iha suku. 
Hosi rezultadu peskiza ne’e hatudu area potensiálidade ba setór agrikultura no area sira ba hela fatin nian hetan ameasa ba Inundasaun no erozaun ne’ebé sei provoka rai lakon hanesan akontese ona iha Suku Guiço no Suku Lissadila hanesan; 
  • Iha Tinan 1991 Mota loes ninia luan 0.948 M2 actual mota loes ninia luan 2.690 KM 2, situasaun mota kada tinan família 831 hosi Suku Lissadila no Guisu lakon ninia rai, hela fatin no to’os kuaze 62.214 M2, inklui area transmingrasaun Block E. D no block C mós lakon ona iha suku Guico
  • Iha tinan 2008, 2009, 2016,2018 no 2019, Mota vatubleter hetan afeitasaun ba familia 532 hosi Suku Lissadila, no famlia 299 hosi Suku Guico no uma kain 2 hetan estragus total (Abandona hela fatin tanba laseguru). Total uma kain 831 iha Suku Guico no Lisadila sempre hetan afeitasaun hosi mota vatubleter, família 831 sempre pániku bainhira udan bo’ot.
  • Iha tinan 2019 no 2020 mota Ai-alulua afeta ba famelia 30 hosi Suku Guisu, no estraga to’os ulun 40 hó ninia ai –horis no lutu, inklui luhan animal, afeitasaun ne’e ba familia 30 iha Suku Guisu 
Ho baze informasaun peskiza ne’e Lideransa komunitária sira kria ona Planu Asaun Komunitaria suku ho baze metigasaun atu trava impaktu ka kauza hosi inundasaun no errosaun ba komunidade sira. Hosi Planu Asaun Komunitaria ne’e identifika katak asaun Advokasia ba problema Suku nian importante atu fanu maka’er ukun sira hodi tau atensaun ba sira nia problema iha baze.
Hahú Iha fulan Dezembru Tinan 2020 Lideransa Komunitaria Mobiliza nia komunidade sira hodi halo konferénsia imprensa iha Suku Guiço hodi afirma komunidade nia ejijénsia ba makaer ukun sira atu fó solusaun no ta matan ba problema Inundasaun no errosaun ne’ebé fó ona impaktu ba komunidade sira hanesan lakon hela fatin no lakon area produsaun agrikultura nian no iha inísiu tinan 2021, lideransa komunitária hamutuk MDI halo ona audiénsia ho entidade estadu relevante sira hanesan; 
Assessor Politico Primeiru Ministru Dr. Frei Guterres,
Assessor Politico Ministériu Obras Públikas Sr. Jorge Teme,
Parlamentu Nasionál Komisaun E Asuntu Infrastrutura . 

Hosi audiénsia sira ne’e konklui katak “ “ Governu kompremete atu halo estudu téknika ida ba problema errosaun Mota Loes ho nune’e bele identifika nia nivel prioridade no Parlamentu Nasionál Liu hosi Prezidente Komisaun D sei prioritiza problema ne’e iha nia ajenda atu nune’e problema errosaun iha mota Loes bele tanba ba Planu Orsamentu Jeral Estadu ba tinan Fiskal 2022”. Atu konkretiza informasaun hosi lideransa komunitária ne’e iha data 22 Setembru 2021 No data 14 Outobru 2021 Parlamentu Nasionál liu hosi komisaun D no E halo Fiskalizasaun iha terrenu hosi fiskalizasaun ne’e prezidente Komisaun D sujere ba lideransa komunitária hodi prepara karta pedidu normalizasaun ba IGE hodi nune’e temporariamente evita impaktu komunidade sira. 
Rezultadu Minutas Audiénsia no Akompañamentu ba fiskalizasaun Parlamentu Nasionál 
Loron 16 Setembru 2021 Parlamentu Nasionál Komisaun E Asuntu Infrastrutura Sr. Abel Pires katak; Komisaun sei halo diskusaun iha plenária no sei halo diskusaun ho Governu hodi bele tau orsamentu geral estadu iha tinan 2022, Komisaun E mos prepara ona data tentativa ba Fiskalizasaun iha tempu badak no Rekomenda ba MDI atu kontinua fasilita dadus ga informasaun ba Autoridade Suku Guico no Lisadila hodi fasilita sira nia prosesu dezenvolvimentu lokál.
  1. Loron 30 Setembru 2020 Ekipa MDI halo Audiénsia ho Assessor Politico Ministériu Obras Publika, Sr. Jorge Teme, konsidera problema ne’e importante no nia parte sei hato’o ba Ministru Obras Publika hodi bele halo planu bazeia ba dadus ne’ebé MDI nian.

  2. Loron 16 Setembru 2021 Parlamentu Nasionál Komisaun E Asuntu Infrastrutura Sr. Abel Pires katak; Komisaun sei halo diskusaun iha plenária no sei halo diskusaun ho Governu hodi bele tau orsamentu geral estadu iha tinan 2022, Komisaun E mos prepara ona data tentativa ba Fiskalizasaun iha tempu badak no Rekomenda ba MDI atu kontinua fasilita dadus ga informasaun ba Autoridade Suku Guico no Lisadila hodi fasilita sira nia prosesu dezenvolvimentu lokál.
  3. Loron 16 Dezembru 2020, Audiénsia entre Chefe Suku Guiço & Lissadila ho Assessor Polítika Primeiru Ministru, katak Governu sei konsidera problema ne’e emerjénsia no sei enkamina ba Ministerio Obras Publika hodi haruka tékniku halo survey no sei halo paresér ba MOP hodi tau planu Orsamentu Jerál Estadu iha Tinan 2021 ou 2022. Agora halo pedidu ba IGE para halo normalizasaun mota to’o udan para.
  4. Loron 14 Outobru 2021, Presidente Komisaun D ho nia komitiba to’o ona iha suku Rua hodi halo fiskalizasaun direta ba area mota Loes ho mota sira seluk ihz suku Suku Guico no Lisadila ne’ebé hetan errosaun no afeta ba komunidade. Iha fiskalizasaun ne’e Presidente Komisaun D, Sr. Antonio Bianco informa ba Chefe Suku Guico no Lissadila katak problema ne’e ita konsidera kategoria emerjénsia, infelizmente Governu seidauk bele tau iha Orsamentu Geral Estadu iha tinan fiskál 2022 maibé sei halo planu orsamentu iha tinan fiskál 2023. 

Comments
0 Comments

0 comments:

Post a Comment

FACEBOOK

Publikasaun MDI